MILOSEVIC VERMOORD?/VRIJGESPROKEN

“MILOSEVIC – MOORD OF DOOD DOOR SCHULD?

 

OP 11 MAART 2006 OVERLEED, NA JAREN OPSLUITING IN EEN NEDERLANDSE CEL, OUD-PRESIDENT MILOSEVIC AAN EEN HARTSTILSTAND.

DIE KWAM NIET VANZELF! “

 

 

HET TRIBUNAAL HAD EEN MOTIEF VOOR DE DOOD VAN SLOBODAN MILOSEVIC

 

Door  mr. N.M.P. Steijnen, advocaat van Milosevic in zaken naar Nederlands Recht.

 

Zelfs als ooit, op een manier die boven elke twijfel verheven is, bewezen zou worden dat Milosevic niet rechtstreeks om het leven is gebracht, dan nog zal dit het Joegoslavië Tribunaal niet vrijpleiten van een rechtstreekse verantwoordelijkheid voor zijn dood.

 

Permanente ernstige gezondheidsproblemen

 

Al sinds het begin van zijn proces kampte Milosevic met ernstige gezondheidsproblemen. Voor eventuele kwaadwilligen binnen de tribunaal-entourage was het daarom niet moeilijk te voorzien dat het mogelijk moest zijn om hem van het leven te beroven zonder over te gaan tot een rechtstreekse liquidatie. Dat laatste zou immers altijd het risico in zich dragen dat hiervan sporen zouden kunnen worden teruggevonden.

 

Verdere systematische ondermijning van Milosevic’ gezondheid

 

Al vanaf het prille begin van het proces, toen Milosevic een tegenstander bleek van een voor het Joegoslavië Tribunaal niet te hanteren formaat, die meteen al de regie van Joegoslavië Tribunaal overnam, waren er binnen het Tribunaal krachten die er bepaald niet rouwig om zouden zijn als Milosevic voortijdig zou komen te overlijden. Ook de hoofdaanklager zelf, Carla del Ponte, heeft er diverse malen over gespeculeerd dat Milosevic wellicht het einde van zijn proces niet zou halen, en zo deed ook rechter May. En nimmer gebeurde dit binnen een kader waarin over die mogelijkheid enige treurnis doorklonk. Het is dus, zeker ook gelet op deze openlijke ijskoude speculaties van deze boegbeelden van het Joegoslavië Tribunaal over een mogelijk voortijdig einde van Milosevic, al meteen geenszins overdreven om aan te nemen dat bepaalde krachten binnen het Tribunaal al vanaf een vroeg stadium van het proces het bepaald zouden verwelkomen als hij voortijdig zou komen te overlijden.

 

Voor dergelijke kwaadwillende elementen binnen de tribunaal-entourage, die uit zouden zijn geweest op een voortijdige fysieke ondergang van Milosevic, waren dus al op voorhand een reeks van acties gericht op het verder ondermijnen van zijn gezondheid, waarmee min of meer de garantie kon worden binnengehaald dat hij vroeger of later zou komen te overlijden, veruit te verkiezen boven een rechtstreekse, botte liquidatie.

 

Al valt zelfs na de uitgevoerde autopsie niet uit te sluiten dat een rechtstreekse moord op Milosevic heeft plaatsgevonden. Maar noodzakelijk om zijn fysieke ondergang te bewerkstelligen was dat laatste dus niet. Immers, zeker in combinatie met een bejegening van medische verwaarlozing en het aan hem opleggen van een permanente extreme stress als gevolg van zelfs voor een gezond mens niet vol te houden werkomstandigheden, die hem door het Tribunaal werden opgedrongen, was de kans bepaald levensgroot dat ook dergelijke rechtstreekse acties hem, op den duur, aan de rand van de afgrond zouden brengen.

 

Overtuigende aanwijzingen dat Milosevic’s gezondheid doelbewust werd ondermijnd

 

Op dit moment is er geen bewijs dat Milosevic rechtstreeks werd vermoord, maar er zijn wel duidelijke aanwijzingen dat hij op indirecte wijze van het leven werd beroofd.

 

Allereerst was er sprake van een volstrekt tekort schieten van de medische zorg jegens hem. Die voortdurende medische verwaarlozing waaraan hij onderhevig was, is momenteel al een goed gedocumenteerd gebeuren. Dit verhaal zal nog apart worden geschreven.

 

Ook de permanente enorme stress die hem door het Tribunaal werd opgelegd, bepaald ook door de onaanvaardbare werkcondities die hem door het tribunaal werden opgedrongen, staat al in duidelijke lijnen afgetekend. En ook dit onderwerp vormt dan als zodanig een verhaal apart.

 

Dit hoofdstuk concentreert zich echter volledig op de aanwijzingen die er zijn dat de gezondheid van Milosevic voorts ook nog moedwillig werd ondermijnd middels een reeks van heimelijke acties in de loop van zijn proces.

 

Een proces waarin er sprake was van voortdurende pogingen om hem de mond te snoeren door te proberen hem een advocaat op te dringen, die dan als zijn woordvoerder zou moeten optreden.

 

Zodat hij daarmee als het ware tot een soort van 'bijzit' in zijn eigen proces zou worden gemaakt.

 

Een nadere beschouwing brengt aan het licht dat er, verspreid over de jaren dat het proces voortduurde, sprake was een aantal zeer verdachte gebeurtenissen, die steeds wonderwel samenvielen met juist die momenten dat het Tribunaal de hevigste pogingen deed om hem uit zijn eigen verdediging te zetten en hem op die manier verder monddood te maken. Maar alvorens hier verder op in te gaan, eerst nog dit.

 

Voor de NAVO dreigde het proces een catastrofe te worden

 

In een klimaat waarin de nieuwsvoorziening over het Joegoslavië Tribunaal wordt beheerst door als verslaggevers vermomde tribunaal- protagonisten, is het geen wonder dat er over het Milosevic-proces beelden de ronde doen die niets met de werkelijkheid te maken hebben.

 

Het resultaat van deze propaganda is dat onder het publiek in de Westerse wereld zich de indruk had gevestigd dat Milosevic voortdurend werd geconfronteerd met overtuigende bewijzen van zijn schuld, dat hij een man was die de grond onder zijn voeten steeds verder voelde wegzinken en dat hij dan ook rijp was voor de een of andere desperate actie, zoals zelfmoord of een ontsnappingspoging.

 

De werkelijkheid van het proces-Milosevic was echter diametraal tegenovergesteld aan dit door de Westerse media zorgvuldig geconstrueerde beeld.

 

Dat is een feit dat zich gemakkelijk laat verifiëren door iedereen die de moeite neemt om de letterlijke verslagen van de tribunaal-zittingen van het proces te lezen.

 

Het is een vaststaand gegeven dat het Tribunaal had gefaald om enig overtuigend bewijs tegen Milosevic in stelling te brengen. Tonnen documenten, tezamen bijna een miljoen pagina's beschuldigingen omvattend, waren over hem uitgestort, en 269 getuigen waren tegen hem in het krijt getreden, maar nog steeds had de openbare aanklager tegen hem geen 'sound case', geen gefundeerde zaak.

 

Toen de aanklager de presentatie van zijn bewijsmateriaal moest beëindigen, nu zo'n ruime twee jaar geleden, kopte de Volkskrant: "Geen overtuigend bewijs tegen Slobodan Milosevic" (de Volkskrant 26 februari 2004), en kwam de NRC met de kop "Zaak tegen Milosevic 'valt uit elkaar" (NRC Handelsblad 28 februari 2004)

 

Die feitelijkheid is echter, kort daarna, klaarblijkelijk weer ondergesneeuwd geraakt in het Westerse collectieve bewustzijn, en wel door het constante gehamer van Westerse verslaggevers bij het Tribunaal dat de schuld van Milosevic natuurlijk al zonder meer een vaststaand feit was.

De zaken gingen, voor het Tribunaal, van kwaad tot erger toen Milosevic aan de beurt kwam om zijn verdedigingsmateriaal te presenteren.

 

Wat de als verslaggevers vermomde tribunaal-paladijnen altijd zorgvuldig voor het Westerse publiek verborgen hebben weten te houden, is dat Milosevic, door middel van zijn getuigen, een ravage wist aan te richten onder wat er verder nog van de aanklachten tegen hem over was.

 

Wat hij, grotendeels met behulp van Westerse getuigen, wist te bewijzen was niet alleen catastrofaal voor de openbare aanklager, maar vooral ook voor de NAVO en voor de rol die de NAVO-landen hadden gespeeld bij de ontbinding van het voormalige Joegoslavië.

 

Zoals de Westerse publieke opinie jarenlang door een gemeenschappelijk front van Westerse media en de dominante politieke kaste werd misleid omtrent het bestaan van Irakese massavernietigingswapens als een voorwendsel voor de te voeren agressieoorlog tegen Irak, zo was er evenzeer jarenlang sprake van Westerse misleiding omtrent de beweegredenen van voor de agressieoorlog tegen het toenmalige Joegoslavië. En Milosevic was, dag in dag uit, bezig om daar de bewijzen voor aan te dragen.

 

Aanklachten over het najagen van een Groot-Servië vervallen verklaard

 

In augustus 2005 zag aanklager Geoffrey Nice zich gedwongen om bekend te maken dat Milosevic niet langer werd vervolgd voor wat de centrale stelling was in de tegen hem uitgebrachte beschuldigingen, namelijk dat hij uit was geweest op het gewelddadig vestigen van een Groot-Servië.

 

Het feit dat de aanklager deze centrale beschuldiging moest laten vallen betekende dat het hele bouwwerk van de aanklachten tegen hem op instorten kwam te staan.

 

Deze aanklachten waren immers allemaal onderling verbonden met, en elk voor zich weer gerelateerd aan, de centrale beschuldiging dat alles wat begaan zou zijn onderdeel zou hebben uitgemaakt van een grootschalige misdadige samenzwering, gericht op het met geweld tot stand brengen van een Groot-Servië, waarbij Milosevic dan aan het hoofd van die criminele organisatie zou hebben gestaan.

 

Op de tribunaal-zitting van 29 november 2005, reageerde Milosevic, zo valt te lezen in de verslaglegging van de tribunaal-zittingen, op het wegvallen van de centrale beschuldiging dat hij bij alles een totstandkoming van een Groot-Servië zou hebben nagejaagd als volgt:

“Wat gaat er met dit proces dat nu al driejaar duurt gebeuren, een proces waarvan u [rechters] en ik, en ook de andere kant [aanklagers] dachten dat ik daarin terecht stond vanwege een Groot-Servië, dat het oogmerk zou zijn geweest van een soort criminele organisatie? Dat was in elk geval waar we het over hadden, als het ging om het ondervragen van getuigen en als het handelde om bewijzen; want daar ging het Mr. Nice om met de verklaringen die hij via zijn getuigen naar voren bracht. (..) Maar wat is dan nog de waarde van dat deel van het proces, waarbij ons immers altijd werd voorgespiegeld dat dit het belangrijkste aanklachtpunt vormde voor de aanklager? Wat is dan nog de zin van al die getuigen die er hier uitgebreid verhaald van hebben dat een Groot-Servië mijn voornaamste doel zou zijn geweest? Gaat u [rechters] dat allemaal uit het bewijsmateriaal schrappen, het bewijsmateriaal zoals dit nu verzameld is, of gaat u me verder in de gelegenheid stellen om dit aan te vechten? En wat moet dat nu verder met die criminele organisatie waarvan ik deel zou hebben uitgemaakt? Wat wordt nu, na deze ommekeer, eigenlijk nog beoogd [door de aanklager]? En wat stelt dat fantoom van een criminele organisatie dat hier aan de orde is gesteld nu nog voor? Wat zijn hier nu eigenlijk nog de beschuldigingen? Degenen hier in deze rechtszaal, u en ik incluis, kunnen natuurlijk onmogelijk kennis dragen van alle documenten die Mr. Nice te berde heeft gebracht - één miljoen bladzijden, niet minder - terwijl intussen niemand weet wat de aanklager nog aan aanklachten heeft, de aanklager zelf al evenmin. Ze weet het zelf ook niet. Ik denk dat zelfs Franz Kafka het idee zou hebben slechts over een magere verbeeldingskracht te beschikken in vergelijking met dit alles hier."

 

Verdere ravage toegebracht aan de door de NAVO zorgvuldig gekoesterde verzinsels

 

De verwoesting die Milosevic verder nog aanrichtte onder het tribunaal-gelederen was enorm en dreigde, als een boemerang, zich tegen zijn Westerse aanklagers te keren.

 

Met behulp van voornamelijk Westerse getuigen wist Milosevic krachtig bewijs te presenteren van het feit dat het de NAVO-bombardementen waren geweest, die in 1999 in Kosovo een humanitaire catastrofe hadden veroorzaakt, terwijl diezelfde getuigen ook aantoonden dat er geen sprake was van een humanitaire crisis in Kosovo aan de vooravond van de NAVO-agressie. Integendeel, middels zijn getuigen wist Milosevic aan te tonen dat de er in Kosovo een grootschalige terroristische campagne aan de gang was, gevoerd door UCK, die bovendien nog werd gesteund door Arabische Mujaheddien, die met Amerikaanse steun waren aangeworven.

 

Milosevic bezigde Westerse getuigen om aan te tonen dat al-Qaeda zich hecht had genesteld in het officiële Bosnische leger en dat verschillende 11 september-kapers, in het bijzonder ook Mohamed Atta en Khaled Sheik Mohammed van het officiële Bosnische leger deel hadden uitgemaakt. Kort voor zijn dood leverde Milosevic nog bewijs van het feit dat de Bosnische leider Alija Izetbegovic in november 1994 Osama bin Laden had ontvangen in zijn kantoor.

 

De onmiddellijke reflex van de rechters ten aanzien van dit soort onthullingen was altijd om terstond dergelijke getuigenissen als 'irrelevant' te verwerpen en te weigeren verdere uitweidingen toe te staan. Het was overduidelijk hun intentie om te proberen dergelijke explosieve informatie onder de pet te houden.

 

Alsof dergelijke beschuldigingen nog niet rampzalig waren voor het Tribunaal, leverde Milosevic, middels zijn Westerse getuigen, ook nog bewijs van het feit dat de Albanezen merendeels niet voor het Servische leger op de vlucht gingen, maar als een gevolg van de intensieve bombardementen door de NAVO, alsmede in reactie op de intimidatie van de kant van het UCK. Dat vormde dan ook gelijk de reden dat er in Kosovo, naar verhouding, meer Serviërs op de vlucht gingen dan Albanezen.

 

Kort nadat het Britse parlementslid Alice Mahon, die tijdens de Kosovo oorlog lid was van de Parlementaire Assemblee van de NAVO, had verklaard dat "de bombardementen van de NAVO de belangrijkste reden vormden voor de exodus in Kosovo", werd Milosevic dood bevonden in zijn cel, voordat hij nog andere getuigen kon oproepen.

 

Wie had een motief voor Milosevic' dood?

 

Het was dan ook niet Milosevic die een reden had voor zelfmoord, maar het was de NAVO die duidelijke redenen had om hem permanent het zwijgen op te leggen. En laat er geen misverstand over zijn dat het bij het Tribunaal wemelt van de NAVO-functionarissen. Toen de eertijds vice- aanklager bij het Tribunaal, Graham Blewitt, in 2004 ontslag nam, verklaarde hij in een interview in NRC Handelsblad dat een groot aantal tribunaal-functionarissen ongeveer evenveel tijd doorbracht op de Amerikaanse ambassade als op de burelen van het Tribunaal.

 

Het proces tegen Milosevic was dus evident voor de NAVO-landen volledig uit de hand aan het lopen. Diezelfde NAVO-landen die, zoals Jamie Shea benadrukte op de persconferentie die hij op 17 mei 1999 als NAVO- voorlichter tijdens de Kosovo-oorlog gaf, “het geld hadden geleverd om het Tribunaal op te zetten, en die tot diens belangrijkste financiers behoorden.”

 

Pogingen om Milosevic tot zwijgen te brengen door hem, tegen zijn wil, een advocaat op te dringen, hadden gefaald. Het Tribunaal stond onmachtig tegenover de massale weigering van beoogde getuigen om, in een situatie waarin Milosevic uit zijn eigen verdediging was gezet, überhaupt nog te verschijnen.

 

Onder die omstandigheden dreigde het proces volkomen te desintegreren en, knarsetandend, hadden de rechters Milosevic weer in zijn recht moeten herstellen om zijn eigen verdediging te voeren.

 

Het is duidelijk dat er hier enorme belangen in het spel zijn. En na Abu Graib en Guantanamo Bay is er, ook bij het grote publiek, nog maar weinig reden om geloof te hechten aan officiële retoriek over respect voor mensenrechten door Westerse regeringen.

 

Milosevics vastberadenheid

 

Als een van de weinige Nederlanders ben ik in de gelegenheid geweest om met Milosevic persoonlijke gesprekken te voeren. Als zijn advocaat in gerechtelijke procedures voor Nederlandse rechterlijke instanties had ik de mogelijkheid om hem ook persoonlijk mee te maken. En ik moet zeggen dat ik, als advocaat, zelden iemand heb ontmoet die zo overtuigd was van zijn zaak, en zijn mogelijkheden om die ook te bewijzen. Hij had een missie en daar stond hij voor, zonder voorbehoud. Zaken als zelfmoord of opzettelijk zijn gezondheid schaden kwamen eenvoudig niet bij hem op.

 

Ook Steven Kay, de advocaat die Milosevic werd opgedrongen, vertelde, op 11 maart 2006 voor BBC World, dat hij zich niet kon voorstellen dat Milosevic enigerlei actie zou ondernemen gericht op zelfmoord. Naar zijn mening was Milosevic vastbesloten het gevecht voor het Tribunaal voort te zetten.

 

Iedereen die direct contact met Milosevic had, deelde de opvatting dat hij vastbesloten was om zijn karwei af te maken.

 

De eerstvolgende getuige die ingepland stond was de voormalige president van Montenegro Momir Bulatovic. Hij verklaarde tegen de pers dat hij er "sterk en diepgaand" van overtuigd was dat Milosevic door het Tribunaal was vergiftigd. Bulatovic benadrukte: “De kroon op het bewijs dat Milosevic werd vergiftigd wordt gevormd door de onverschilligheid van het Tribunaal - het Tribunaal deed niets - hoewel er sporen van vreemde medicijnen in zijn bloed waren gevonden, terwijl voorts de testresultaten pas op 9 maart aan Milosevic werden gegeven.”

 

En hij verklaarde verder: “Op 9 maart richtte Milosevic zich tot de assistente van de hem opgelegde advocaat, Gillian Higgins, en vroeg haar om aan de tribunaal-rechters het verzoek over te brengen om een onafhankelijke medische commissie een onderzoek te laten verrichten naar de vraag of hij werd vergiftigd.”

 

En H.E. James Bissett, de ambassadeur van Canada van 1990 tot 1992 in het voormalige Joegoslavië, die als getuige was opgetreden op 23 en 24 februari verklaarde in een interview voor het programma van CKUK Monday Encounter. “Toen ik hem in de gevangenis bezocht was hij heel gewoontjes gekleed. Hij zag er goed uit. Hij had een gezonde kleur. Hij was ontspannen. Hij vertoonde gevoel voor humor. Hij was ontegenzeggelijk bezig zich voor te bereiden voor mijn getuigenis en het trof me dat hij redelijk tevreden scheen met de manier waarop het proces verliep.”

 

En: “De volgende dag echter, om een uur of vijf 's middags, nadat we twee of drie uur met elkaar in overleg waren geweest, werd zijn gezicht plotseling rood en greep hij met zijn handen naar zijn hoofd. Ik was ontsteld en vroeg hem of alles goed met hem was. Hij antwoordde dat hij o.k. was en vertelde mij dat hij last had van een luidde toon in zijn hoofd alsof hij in een emmer praatte. Hij vertelde dat, ondanks het feit dat zijn bloeddruk onder controle was, hij voortdurend last had van die constante tonen en echo's in zijn hoofd.”

 

En ten slotte is er dan nog Milorad Vucelic, een medewerker van de Socialistische Partij in Servië, die de dag voor diens dood een telefoongesprek had gehad met Milosevic, en die verklaarde: “Hij zei me, maak je geen zorgen; ik versla ze allemaal.”

 

Meer dan 200 bladzijden aan verzoeken, gericht aan het Tribunaal, om op te houden Milosevics leven in gevaar te brengen

 

Als kwaadwillende elementen bij het Tribunaal Milosevic niet rechtstreeks hebben gedood, iets waartoe ze in de setting van een gevangenis alle gelegenheid hadden, dan hebben ze hem in elk geval de dood ingejaagd.

 

Talrijke organisaties die achter zijn zaak stonden hebben, in het verloop van het proces, in totaal meer dan tweehonderd bladzijden aan ‘appeals’, verzoeken en smeekbedes gericht aan het Tribunaal om hem een betere medische verzorging te bieden en om op te houden zijn leven in de waagschaal te stellen.

 

Niet alleen medische verwaarlozing

 

Maar er zijn duidelijke aanwijzingen dat er niet alleen sprake was van medische nalatigheid, maar ook van het feit dat zijn gezondheid doelbewust werd ondermijnd tijdens een aantal cruciale episodes van het proces.

 

Begin 2006 was het duidelijk dat het onmogelijk zou zijn om Milosevic, in zijn proces, verder af te houden van het presenteren van feiten die voor de NAVO in hoge mate compromitterend waren.

 

In januari 2006 zou rifampicine gevonden zijn in zijn bloed, een medicijn dat gebruikt wordt tegen lepra en tuberculose, en dat een neutraliserende werking zou hebben op de medicijnen die Milosevic innam voor zijn hoge bloeddruk en zijn vaatziekte.

 

Maar deze informatie werd nooit bekend gemaakt, tot kort voor zijn dood. Volgens een officiële uitlating van de griffier van het Tribunaal werd noch het Tribunaal noch Milosevic zelf omtrent de uitkomsten van deze bloedtest geïnformeerd vóór 7 maart 2006.

 

Het feit dat hij lange tijd niet op de hoogte werd gebracht van deze resultaten van zijn eigen medische onderzoek doet verdenkingen rijzen.

Normaal gesproken ontving Milosevic alle medische rapporten over zijn gezondheidstoestand direct nadat deze afgerond werden.

 

Dringende vragen

 

De meest dringende vragen in dit verband zijn waarom het twee maanden duurde voordat Milosevic überhaupt werd geïnformeerd over het feit dat dit vreemde medicijn in zijn bloed zou zijn gevonden. En de vervolgvraag die dan onmiddellijk rijst is: wie besloot om hem deze informatie zo lang te onthouden?

 

Die vragen zijn des te dwingender omdat er geen twijfel over is dat dit vreemde medicijn extreem gevaarlijk was voor zijn gezondheidstoestand en hem in acuut levensgevaar bracht.

 

De vraag is dus: wie besloot om hem zo lang in een toestand van levensgevaar te laten? Degenen die de resultaten van deze bloedtest zo lang voor hem verheimelijkten, moeten ook hebben geweten dat die vreemde medicijnen in zijn bloed zijn leven op het spel zetten. Waren dit dan dezelfde personen die deze vreemde medicijnen aan hem toedienden?

 

Voorts is het duidelijk dat deze vreemde medicijnen zijn gezondheid schade toebrachten, maar niettemin namen zijn rechters geen enkele maatregel om zijn gezondheid veilig te stellen, ondanks het feit dat hen maar al te duidelijk moet zijn geweest dat zijn gezondheidstoestand verder aan het verslechteren was.

 

Op 22 februari 2006 deelde Milosevic het Tribunaal rechtuit mee: “Mr. Robinson, in ben niet in staat om het ondervragen van deze getuige voort te zetten. Ik voel me echt niet goed.”

 

Zijn rechters negeerden hem en zetten het verhoor voort.

 

De volgende dag zei Milosevic tot zijn rechters: “Mr. Robinson, ik vertelde u gisteren dat ik me niet goed voelde, maar u weigerde dat te accepteren. Laat ik herhalen wat ik zei: ik voel me niet goed.”

 

En weer negeerden zijn rechters hem en vervolgden het proces.

 

Later op diezelfde dag kwamen zijn rechters met hun besluit waarin zij Milosevic verzoek om een medische behandeling voor zijn hartproblemen te ondergaan in het Medische Centrum Bakoulevva Moskou afwezen.

 

De krachten die de resultaten van zijn bloedtest geheim hielden wachtten tot het Tribunaal had bepaald dat er geen medische behandeling in Moskou zou komen.

 

Als Milosevics rechters vooraf van de resultaten van zijn bloedtest op de hoogte werden gesteld, voordat zij tot hun uitspraak kwamen om hem het recht te ontzeggen om medische hulp in Moskou te ontvangen, dan is er maar één mogelijkheid, namelijk dat zijn rechters deel uitmaakten van een complot om Milosevic te doden, althans om hem in dodelijk gevaar te brengen.

 

Want dan moeten zijn rechters immers zeker hebben geweten dat hij uiterst schadelijke stoffen in zijn bloed had, maar werd door hen, desondanks, toch geen enkele vorm van actie ondernomen.

 

Maar ook in het geval dat zij niets wisten van deze schadelijke stoffen in zijn bloed, ook dan blijven er een aantal serieuze vragen over. De meest urgente is dan wel waarom zijn rechters er niets aan deden om zo snel mogelijk op de hoogte te komen van de inhoud van het rapport en waarom zij accepteerden dat de openbaarmaking hiervan almaar achterwege bleef.

 

Was dat dan alleen maar omdat zijn rechters eigenlijk geen belangstelling hadden voor zijn gezondheidstoestand? Of zat daar meer achter?

 

Kwam het, wellicht, zijn rechters beter uit 'niet wijzer te zijn dan dat', en was het dus een kwestie van tactiek van zijn rechters om maar liever niet aan te dringen op de bekendmaking van deze medische rapportage, zodat zij de handen vrij zouden kunnen houden om Milosevics verzoek voor een medische behandeling in Moskou af te kunnen wijzen? Of waren zij wellicht al vertrouwelijk op de hoogte gebracht van de inhoud van dit rapport en was dat de reden dat zij maar liever niet aandrongen op een tijdige bekendmaking van deze steeds maar geheim gehouden rapportage?

 

Kwade trouw van zijn rechters

 

Het is in elk geval een feit dat zijn rechters, officieel althans, geen enkele actie hebben ondernomen om inzicht te krijgen in de inhoud van het opgehouden medische rapport, teneinde dit te kunnen meewegen bij hun beslissing over Milosevic' verzoek tot het ondergaan van medische behandeling in Moskou. Alleen dit al levert een duidelijk bewijs op van hun kwade trouw.

 

Weigering van een medische behandeling in Moskou

 

Verder bewijs van hun kwade trouw ten opzichte van Milosevic volgt uit hun motivering van hun afwijzende beslissing van 23 februari 2006, voor zover daarin wordt bepaald:

 

“De Rechtskamer merkt op dat de beklaagde zich momenteel bevindt in het slotstadium van een zeer langdurig proces, waarin hij beschuldigd wordt van vele ernstige misdrijven, en, aan het einde waarvan hij, indien hij wordt veroordeeld, de mogelijkheid onder ogen heeft te zien van een levenslange gevangenisstraf. Onder deze omstandigheden, en niettegenstaande garanties van de Russische Federatie en de persoonlijke waarborgen van de kant van de beklaagde, is de Rechtskamer er niet van overtuigd dat voldaan is aan het eerste vereiste dat in dit verband moet gelden, namelijk dat het wel aannemelijker is dan niet dat de beklaagde, indien men hem zou laten gaan, inderdaad zou terugkeren met het oog op voortzetting van zijn proces.”

 

Op 24 februari 2006 schreef Andy Wilcoxson, lid van het Slobodan Milosevic Freedom Centre, een artikel waarin hij stelde dat: “Wat het Tribunaal hier zegt is dat de Russische regering niet kan worden vertrouwd als het erom gaat een 64-jarige man met een hartprobleem vast te houden, als die pogingen zou ondernemen om er vandoor te gaan. Wat het Haagse Tribunaal hiermee volmaakt duidelijk maakt is dat het, met terzijdestelling van alle holle retoriek over mensenrechten, er volkomen tevreden mee is om een mensenleven in gevaar te brengen, louter omwille van politieke redenen.”

 

En Wilcoxson schreef in dit verband verder nog: “Milosevic een medische behandeling ontzeggen kan dodelijk voor hem zijn.”

 

Dat is wat Andy Wilcoxson op dat moment schreef, niet wetende dat hij feitelijk daarmee Milosevic’s dood voorspelde, twee weken later.

 

In het recente verleden heeft het Tribunaal andere gedetineerden wél toestemming gegeven om naar Kosovo en Montenegro te reizen voor het ontvangen van medische zorg. Waarom het Tribunaal meer vertrouwen zou hebben in de regering van Montenegro of de 'interim regering’ in Kosovo dan in de Russische federatie wordt nergens duidelijk uit. Maar onontkoombaar is in dit verband in elk geval de conclusie dat hier sprake is van een belediging aan het adres van een permanente lidstaat van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties.

 

De dag na de dood van Milosevic stelde de officiële website van het Russische Ministerie van Buitenlandse zaken:

 

“Russische artsen stonden klaar om hem alle noodzakelijke medische bijstand te verlenen en de Russische autoriteiten garandeerden de nakoming van alle daarmee verbonden eisen en voorwaarden van het Joegoslavië Tribunaal. Helaas, ondanks onze garanties weigerde het Tribunaal om Milosevic een kans te geven om een behandeling in Rusland te ondergaan”.

Op 15 maart 2006 zei Dr Leo Bokeria, het hoofd van het Russische medische team dat had aangeboden Milosevic in Moskou te behandelen, op een persconferentie in Den Haag:

 

“Als Milosevic opgenomen was geworden in een gespecialiseerd Russisch ziekenhuis, en zeker als dat het geval was geweest in een medisch instituut als dat van ons, dan zou hij een onderzoek hebben ondergaan voor wat betreft zijn kransslagaders, twee stents zouden kunnen zijn ingebracht, en hij zou voor vele, vele jaren hebben kunnen voortleven. Er is, in het huidige tijdsgewricht, hier iemand overleden, terwijl alle methodes die er waren om hem te behandelen en alle voorstellen vanuit ons land, alsmede onze medische reputatie, werden genegeerd.”

 

En hij stelde verder nog:

 

“Het is uitermate droevig dat zij onze talrijke aanbevelingen tijdens onderzoeken niet ter harte hebben genomen. Het kernpunt is dat hier sprake is van een persoon die leed aan een complex ziekteprobleem, maar dat zijn hart en vaatstelsel onvoldoende medisch werd onderzocht, en dus ook niet voldoende medisch kon worden behandeld. Als hij een catherisatie had ondergaan.., dan zou er natuurlijk zijn ingegrepen, of hij zou een bypass-operatie hebben ondergaan, en dan zou hij nu nog in leven zijn.”

 

Dr. Bokeria is een van de meest vooraanstaande hartspecialisten ter wereld. Zijn verklaring dat Milosevic nu nog in leven zou zijn, als hem een passende medische behandeling zou zijn gegeven, is dodelijk voor het Tribunaal.

 

Welbewust achterhouden van het medische rapport - meer vragen

 

Als zijn rechters inderdaad niets geweten zouden hebben van de resultaten van zijn bloedtest, dan moet worden geconcludeerd dat de kwaadwillige elementen die uit waren op Milosevic' dood welbewust de bekendmaking van dit medische rapport hebben vertraagd, teneinde op die manier te voorkomen dat bekend zou worden dat Milosevic' leven ernstig in gevaar was.

 

In elk geval valt niet te ontkennen dat de resultaten van de bloedtest twee maanden lang geheim werden gehouden. En, de hoogst alarmerende uitkomsten hiervan in aanmerking genomen, die wezen op een levensbedreigende situatie voor Milosevic, kan niet anders worden geconcludeerd dan dat dit verborgen houden dan opzettelijk plaatsvond.

 

Volgens de griffier van het Tribunaal ontvingen Milosevic' rechters het medische rapport dus op 7 maart 2006, maar ondernamen zij geen enkele actie.

 

De vraag is dan: waarom niet?

 

Als zijn rechters te goeder trouw zouden hebben gehandeld, zouden zij onmiddellijk actie hebben ondernomen. Temeer daar Milosevic hen herhaaldelijk, in niet mis te verstane bewoordingen, had laten weten: "Ik voel me niet goed".

 

Maar er kwam geen alarm. Zijn rechters ondernamen dus, zelfs na de officiële ontvangst van het rapport, geen enkele actie.

 

Zij hadden vier dagen gehad voor hij stierf, in welke tijd zij opdracht hadden kunnen geven om te onderzoeken of Milosevic nog steeds schadelijke stoffen bij zich droeg; zij hadden een onderzoek kunnen gelasten om uit te zoeken waar die schadelijke stoffen vandaan kwamen. Zij hadden vier dagen - dinsdag, woensdag, donderdag en vrijdag -, maar zij deden volstrekt niets.

 

Het was Milosevic die de inhoud van het medische rapport openbaar maakte, niet het Tribunaal

 

Er moet in dit verband bovendien nog met nadruk op worden gewezen dat het niet het Tribunaal zelf was dat inhoud van dit buitengewoon verontrustende medische rapport openbaar heeft gemaakt, maar Milosevic. Het was Milosevic die de inhoud van dit medische rapport bekend maakte middels een brief, die hij op 8 maart schreef aan de Russische regering.

Een brief die pas algemeen bekend werd, nadat zijn juridisch medewerker Zdenko Tomanovic deze in de openbaarheid had gebracht, onmiddellijk na zijn dood.

 

In deze brief wordt onder meer gesteld:

 

“Ik denk dat de vasthoudendheid waarmee mij een medische behandeling in Rusland werd onthouden, op de eerste plaats is ingegeven door de vrees dat bij een zorgvuldig onderzoek zou worden ontdekt dat er, in de loop van het proces, actieve en weloverwogen pogingen zijn ondernomen om mijn gezondheid te vernietigen die voor de betrokken Russische specialisten niet verborgen hadden kunnen blijven.

 

Teneinde mijn beschuldigingen te kunnen verifiëren, geef ik hierbij een enkel voorbeeld dat u bijgesloten kan aantreffen. Het betrokken document, dat ik op 7 maart ontving, toont aan dat op 12 januari (d.i. twee maanden geleden) een extreem sterk medicijn in mijn bloed werd gevonden dat, zoals zij dat zelf aanduiden, wordt gebruikt voor behandeling voor tuberculose en lepra, alhoewel ik nimmer enigerlei vorm van antibiotica heb gebruikt gedurende de 5 jaar dat ik me in hun gevangenis bevind.

(..) Ook het feit dat dokters twee maanden nodig hadden (om me dit te berichten) kan geen andere verklaring hebben dan dat we hier te maken hebben met manipulatie. In elk geval, zij die me voor mij schadelijke stoffen opdringen tegen lepra zijn niet degenen die in staat zijn om mijn ziekte te behandelen; datzelfde geldt voor degenen waartegen ik mijn land verdedigde in tijden van oorlog en die er belang bij hebben om me tot zwijgen te brengen.”

 

Autopsie-resultaten sluiten niet uit dat Milosevic moedwillig van het leven werd beroofd. Bij de autopsie die werd uitgevoerd door het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) is vastgesteld dat Milosevic stierf als gevolg van een hartaanval en dat er zich geen sporen van niet voorgeschreven medicijnen in zijn bloed bevonden toen hij stierf.

 

Dit bewijst echter slechts, voor zover deze resultaten betrouwbaar zijn te achten, dat hij, aan de vooravond van zijn dood, niet rechtstreeks werd vergiftigd.

 

Maar deze uitkomst bewijst daarmee nog geenszins dat er niet, in een eerder stadium, weloverwogen stappen werd ondernomen om zijn gezondheid te ondermijnen, teneinde hem, stap voor stap, ten gronde te richten.

 

Alarmerende signalen in november 2002

 

Al in november 2002 waren er alarmerende signalen dat Milosevic opzettelijk schadelijke medicijnen werden toegediend, teneinde zijn kwetsbare gezondheid verder te beschadigen.

 

Op 23 november 2002 schreef NRC handelsblad een artikel, onder de kop: “Milosevic kreeg de verkeerde medicijnen”.

In dit artikel werd gesteld, voor zover hier relevant:

 

“In zijn gevangenis in Scheveningen kreeg Slobodan Milosevic de verkeerde medicijnen toegediend, die tot gevolg hadden dat zijn bloeddruk zeer snel steeg. Dit vormde de reden dat aan het begin van deze maand het proces tegen de voormalige president van Joegoslavië werd opgeschort.

Bronnen binnen het Tribunaal hebben dit bevestigd. Een woordvoerder van het Tribunaal ontkent echter dat er fouten zijn gemaakt. Hij weigerde verder op de zaak in te gaan, op grond van het feit dat het hier zou handelen "een privacy-aangelegcnheid van de verdachte”.

 

Kort daarvoor, op 18 november 2002 werd een cardiologisch rapport over Milosevic aan hem ter hand gesteld, als uitkomst van een medisch onderzoek, dat werd uitgevoerd op 15 november 2002. Daarin stond onder meer:

 

“GESCHIEDENIS VAN DE PATIËNT - In de afgelopen weken tijdens het proces wederom sterke stijging van de bloeddruk tot omstreeks 220/120 tot 130 mmHg. De patiënt had geen andere klachten die hiermee verband houden. Mij is nu gevraagd om een prognose te maken met betrekking tot Mr. Milosevic's bloeddruk en om te bepalen of de verdachte nog steeds fit genoeg is om terecht te staan.”

 

“DISCUSSIE - Gedurende het proces wederom sterke toename van de bloeddruk. Meest waarschijnlijk een combinatie van een bestaande tendens tot verhoogde bloeddruk en de mentale druk van het proces.”

 

Dit alles speelde zich af in een periode waarin de aanklager hernieuwde pogingen ondernam om de rechters ervan te overtuigen dat Milosevic gedwongen moest worden om een advocaat te accepteren, hetgeen dan zijn recht om zijn eigen verdediging te voeren zou usurperen en effectief zou betekenen dat hem verder het zwijgen werd opgelegd.

 

Dit oogmerk van de aanklager in gedachten houdend, was er, juist op dat moment dus een duidelijk motief voorhanden om te bewerkstelligen dat Milosevic' gezondheidstoestand zou verslechteren. Dit door een situatie te veroorzaken waarin zijn bloeddruk bij voortduring uit de hand zou lopen.

Teneinde hem aldus, qua gezondheid, in een positie te brengen waarin het voor hem onmogelijk zou zijn om zijn eigen verdediging voort te zetten.

 

Alarmerende signalen in augustus 2004

 

Twee jaar later was er wederom sprake van een situatie waarin de aanklager zijn uiterste best deed om te voorkomen dat Milosevic zelf verder zijn verdediging zou gaan voeren.

 

Dat was ook het moment dat het Tribunaal Kay aan hem opdrong om verder als zijn advocaat te fungeren - een manoeuvre waartegen Milosevic zich heftig verzette.

 

Op 1 september 2004, tijdens een bewogen pleidooi tegen deze hernieuwde pogingen om hem het zwijgen op te leggen, beklemtoonde Milosevic dat hij fit genoeg was om ermee door te gaan zijn eigen verdediging te voeren, en benadrukte vervolgens daarbij dan ook nog het navolgende incident: “Daarom wens ik hier te herhalen: mijn recht om mijn eigen verdediging te voeren is iets dat ik nimmer zal laten kortwieken of ooit zal laten varen. Houdt u dat alstublieft goed in gedachten. En u [rechters] kan uw eigen beslissingen nemen, maar ik ontvang de medicijnen die me gegeven worden door uw mensen, uw medewerkers. Wat hier allemaal gebeurt weet ik niet, maar ik kan de hele afdeling van de Detention Unit hier bij elkaar brengen om te laten getuigen wat er gebeurde toen het eten dat ik kreeg was verwisseld met het eten van de persoon aan de andere kant van het gangpad; en er was vervolgens een hoop gedoe om dit allemaal weer recht te zetten, hoewel het eten zo op het oog precies hetzelfde was.

Het leek precies hetzelfde. Ik heb er geen punt van gemaakt. Ik weet niet wat er allemaal aan de hand was. Maar weest u alstublieft zo vriendelijk om in de gaten te houden dat als zij, drie jaar lang, iets hebben gezegd en ze draaien nu ineens helemaal om en zeggen nu iets anders, ik het recht heb om wantrouwend te worden.”

 

Die laatste opmerking was met betrekking tot zijn artsen die, tot dat moment, altijd hadden gesteld dat hij fit genoeg was om zichzelf te verdedigen. Maar die nu plotseling een tegenovergesteld standpunt hadden ingenomen.

 

Toen dit incident speelde betrof het opnieuw een cruciaal moment in de pogingen van de aanklager om een einde te maken aan het feit dat Milosevic zijn eigen verdediging voerde. En hem aldus het zwijgen op te leggen.

 

En ditmaal slaagde de aanklager in zijn missie: Kay werd aan Milosevic opgelegd om namens hem voortaan zijn verdediging te voeren.

 

Maar ook deze poging strandde uiteindelijk weer omdat, zoals al aangegeven, het proces volledig ontwricht dreigde te raken doordat de beoogde getuigen, onder die omstandigheden, het proces vrijwel unaniem begonnen te boycotten.

 

Waardoor het Tribunaal zich uiteindelijk gedwongen zag om weer op zijn schreden terug te keren.

 

Zoals gezegd, tandenknarsend was het Tribunaal gedwongen om Milosevic weer in zijn recht te herstellen om zijn eigen verdediging te voeren.

 

Na zo'n nederlaag wist het Tribunaal dat er nog maar één weg overbleef om Milosevic het zwijgen op te leggen - een ultieme en definitieve weg.

 

Gerechtelijke stappen tegen de functionarissen van het Tribunaal

 

In de voorbije jaren ben ik herhaaldelijk voor Milosevic opgetreden in processen om zijn fundamentele mensenrechten te verdedigen binnen de Nederlandse rechtsorde.

 

In dat kader gaf hij opdracht om alle stappen te zetten die in een gegeven situatie noodzakelijk zouden zijn. Dat was het geval in het kort geding dat hij voerde tegen de Nederlandse Staat vanwege diens medeplichtigheid aan zijn kidnapping naar Den Haag, in de procedure die hij aanspande tegen de amicus curiae Wladimiroff, en in de gerechtelijke stappen die hij nam tegen Steven Kay, die zijn recht om zichzelf te verdedigen dreigde te usurperen.

 

In het kader van deze opdracht om zijn fundamentele mensenrechten te bewaken zullen er thans gerechtelijke stappen worden ondernomen tegen de officials bij het Tribunaal, met name ook tegen de betrokken rechters en de betrokken aanklagers. Deze rechtsmaatregelen zullen worden getroffen op basis van het Anti-Folterverdrag.

 

Aangevoerd zal worden dat het Tribunaal Milosevic in elk geval tenminste aan een wrede en onmenselijke behandeling heeft onderworpen in de zin van dit Anti-Folterverdrag.

 

En wel door hem, een zieke man, wiens leven al jaren in direct gevaar verkeerde, de medische zorg te onthouden die hij nodig had. Alsmede door hem niet de condities toe te staan die, gelet op zijn al jarenlang evidente slechte gezondheidstoestand, voor hem noodzakelijk waren.

 

De tribunaal-functionarissen hebben zich allemaal bekleed met een immuniteit die hen vrijwaart van strafvervolging voor Nederlandse rechterlijke instanties. Maar een dergelijke immuniteit is niet van toepassing als het gaat om daden die in strijd zijn met het Anti-Folterverdrag (192).

 

192 Eerder verschenen in de Anti Fascist van mei 2006 en op www.afvn.nl